Tuzlanska informativna agencija Tuzlanska informativna agencija
Vila „Solvay“ koja je izgrađena 1912. godine za Lukavac predstavlja jedan od najvećih simbola grda, te je sasvim zasluženo dobila status Nacionalnog spomenika BiH. Nakon projektovanja, a zatim i gradnje, vila „Solvay“ nije bila zamišljena kao stambene zgrada da bi to postala s dolaskom Frica Milera (Fritza Mülera) za direktora lukavačkew tvornice sode. Vila „Solvay“ u Lukavcu je danas poznata i kao Milerova vila u kojoj je pomenuti direktor Fabrike sode živio do 1943. godine.
Prvobitne namjere su bile da se u toj veleljepnoj građevini otvori zdravstvena ustanova, jer je od 1983. godine i gradnje Fabrike sode Lukavac dobio objekte koji su rađeni planski, po urbanističkim načelima, zadovoljavajući stambene, komunalne, infrastrukture i društveno-socijalne potrebe. Tako je podignuta zgrada za radnike i majstore „Majsterhaus“, a zatim i za činovnike „Filipstan“. Izgrađena je i vila „Solvay“ kao reprezentativna građevina s namjenom da bude zdravstvena ustanova.
-Projekat koji je u arhivi Fabrike sode vođen kao „Krankenhaus“, u Lukavac je stigao 21. jula 1911. godine, nakon čega se 26. jula potpisuje protokol o izgradnji bolnice (lječilišta) u Lukavcu. Potom, kako je navedeno, u augustu i septembru iste godine u štampi se govori da je počela gradnja Pasterovog zavoda u Lukavcu. Ako znamo da je dr. Adolf Hempt, kao prvi ljekar na službi u Lukavcu od 1905. godine, kao i da se njegovo ime provlači kroz planove, inicijative i realizaciju izgradnje zdravstvene ustanove ovdje, a potom i u Novom Sadu, onda sa priličnom sigurnošću možemo izvesti zaključak da je ovaj objekat u Lukavcu građen baš s namjerom da u njemu zaživi značajna medicinska ustanova, kakva je Pasterov zavod – navode u Zavodu za za zaštitu i korištenje kulturno-historijskog i prirodnog nasljeđa TK.
Pasterov zavod u Lukavcu iz neponatih razloga nije zaživio, ali se pretpostavlja kako odgovor leži u tadašnjim općim političkim i društveno-socijalnim prilikama u Austrougarskoj monarhiji. Uprkos tome dr. Adolf Hempt je do 1914. godine otvorio u vili „Solvay“ zdravstvenu ustanovu „Fabrikspital“ ili „Werks ambulatorium“, u narodu poznata i kao „mala bolnica“ koja je bila opremljena najsavremenijim medicinskim sredstvima tog vremena.
-Za vrijeme Prvog svjetskog rata, u tom objektu smješten je Stacionar za Austrougarske vojnike, dok je dr. Hempt, kao rezervni oficir službovao kao komandant Vojne bolnice u Trstu. Poslije sloma Austrougarske, dr. Hempt se vratio u Lukavac, gdje se ponovo našao na dužnosti glavnog ljekara. Početkom 1921. godine odlazi u rodni Novi Sad, gdje intenzivira aktivnost na organizovanju Pasterovog zavoda, koji se otvara već 1922. godine. Što se tiče zdravstvene službe, nakon odlaska dr. Hempta u Novi Sad, u Lukavcu dvije godine ordiniraju ljekari iz Tuzle, a 1924. godine za glavnog ljekara u Lukavcu imenovan je dr. Ljudevit Jurinac, koji se tu doseljava iz Varaždina i na službi ostaje sve do 1946. godine – navode u pomenutom zavodu.
Vila „Sollvay“ uprkos slavnoj prošlosti i reprezentativnom igledu danas je zakatančena. Nadležne institucije, ali i lokalna zajednica što prije bi trebali pristupiti mjerama zaštite, obnove i prezentacije ovog značajnog kulturno-historijskog nasljeđa.
Vila „Solvay“ se nalazi u središnjem dijelu prostrane zelene površine, dimenzija 97,00 m x 94,00 m. Tlocrtna osnova vile je pravougaonog oblika dimenzija 19,05 m x 13,80 m, spratnost objekta iznosi Sut+VP+M, a visina do sljemena četverovodnog krova iznosi 10,74 m. Ispred glavnog ulaza na sjeveru, kojeg predstavljaju dvokrilna vrata, dimenzija 1,63 m x 3,20 m nalazi se natkriveni trijem, dimenzija 4,97 m x 2,00 m. Fasade objekta nisu stilski strogo definirane, te je moguće raspoznati dekorativne elemente koji odražavaju estetiku secesije, ali i elemente historicističkog dekorativnog programa.
E.S.